lunes, 29 de octubre de 2007

IV Chornadas d'amostranza ambiental d'a Unibersidat de Zaragoza. A proteuzión d'a biodibersidat








Os pasaus diyas 25 y 26 d’octubre se zelebrón as cuartenas chornadas d’amostranza ambiental que l’Unibersidat de Zaragoza gosa fer sobre istas calendatas dende fa cuatro añadas, Con menos chen que no a que s’asperaba.
Tot comenzipió con o tipico discurso d’os organizadors y de atros personaches. Entre atros se asperaba a besita d’o consellero de meyo ambién d’o Gubierno d’Aragón, Alfredo Boné, pero ta la mia percutida en o suyo puesto aparixió o nuebo direutor cheneral de desembolique emparable y biodibersidat, Alberto Portero. (¡Con a ilusión que me ese feito de beyer-lo!...)
As chornadas continón con a primera ponenzia sobre a biodibersidat menazada, reyalizada por o profesor Joan Doménech Ros d’a Unibersidat de Barcelona que nos amostró qué yera a biodibersidat, como se creya y como se destruye, as relazións entre sers bibos, etc.
Dimpués Carmela García, Asesora de meyo ambién d’a Xunta de Galizia trató temas relazionaus con a proteuzión d’a biodibersidat y as balors que le’n da , con un discurso una mica filosofero y poco ameno ta o mío gusto.
Continando ya de tardis, Manuel Alcántara, chefe d’o serbizio d’espezies protexidas d’o Gubierno d’Aragón charró sobre os programas de conserbazión d’espezies en Aragón.
Y rematando o diya, cuan se entrefilaba que plegaba o millor ya que se iba a charrar d’espezies endemicas d’Aragón ( ¡¡Ai maño que m’emoziono!! ), bi aparixió un ombre granizo que nos charró de cómo pillaba chibosos y moscas con sofisticadas y maquiabelicas maquinas feitas por el mesmo con embases, botellas de plastico y con atros lequidos dibersos por os Monegros y cómo l’encorriban os lolos a cantazos. No ye que no me cuaque a entomolochía, si ye muito interesán saber que a os bichos les cuaca la biera y os mezclallos de matafaluá con binagre, pero yo asperaba que s’ese charrau más d’o resto d’espezies endémicas ( Puestar que m’ese cuacau que’esen charrau d’o Melanopsis penchinati, ixe musclo que només bibe en o lago d’o mío lugar, encara que nadie lo sepa. Ya en escribiré) Tamién cal dezir que iste “omenet” descubrió más de 200 nuebas espezies (d’inseutos, cómo no)
En o segundeno y zaguer diya se tratón os problemas meyo ambientals d’a nuestra unibersidat, con bels treballos feitos per alumnos d’os distintos campus y con una mesa redonda sobre os problemas que nusatros mesmos beyemos, beluns tan curiosos como a malfurriada d’augua d’o regano y d’os pixaderos ( si, Ixos tamién son problemas ambientals ) y tamién se proposón bellas autibidaz u soluzións como dixar a disposizión d’os alumnos as fuellas mal fotocopiadas en reprografía ta poder fer-las serbir ta pillar apuntes por una cara, fomentar l’emplego d’o ADD o meter cartels informatibos en os árbols d’os campus informando sobre os empliegos meyo ambientals d’ixa espezie y por o tanto a importanzia que tienen.)
A prosima zita ye o diya 15 de nobiembre a las 19:00 oras en o salón d’autos d’a facultad de machisterio. Se proyeutará o documental “Una berdat incomoda” que trata as consecuencias d’o cambeo climatico.

sábado, 27 de octubre de 2007

L'ameba mincha-celebros torna a l'enrestida.


En leyendo ista notizia que m’amostró o mio amigo Javi, no podié endurar as ganas de fer-ne a riseta. Cómo no. Toz isto siempre acayece en os Estatos Chunitos, pensé.
Me fazió remerar ixa pelicula que me fazió asabela zerina de chicot , ixa d’os muertos bibiéns que saliban baixo a tierra y minchaban celebros como qui mincha una ralda de milón d’augua. Pero tamién me pregunté ¿Y si ye berdat?....Ai amigo, ixo sí que fa zerina! Güe te chitas ta la piscina u a o lago y maitín a tuya capeza pesa a metat ( a belún le’n caldría una mica )
Asti baixo tos dixo a notizia ta que la leigaz y ta que bi pensez.

"Alerta por nuebos casos de muerte por ameba que mincha celebros."

L’arlarma crexe en os Estatos Chunitos por l’incremento de muertes a causa d’un parasito microscopico clamau como Naeglesria fowleri que bibe en auguas continentals y calidas y que se fica en o cuerpo umán a trabiés d’a nariz ta destruyir as mucosas, plega en o zelebro an se sitia t’abalar as zelulas zelebrals d’as bitimas dica prebocar-les a muerte.
Iste parasito gosa trobar-se en ibóns, badinas, auguas industrials o piscinas escuidadas y con poco cloro.
Ista ameba ya ha matau ista añada a seis ninos y chóbens en Estatos Chunitos, a mayor cantidat de muertos por ista causa estió entre 1995 y 2004 cuan morión 23 presonas.
Debiu a o cambeo climatico, o numero d’infeutaus podría crexer ya que ista ameba bibe y se desembolica en a calor.

Sintomas

Os primers sintomas son dulors en a capeza, fiebre, rixidez en o cuello y mesmo enluzernadas o cambeos en o comportamién en casos más enantaus. En pasando una semana o pazién puede dentrar en coma y morir.
Dica iste momén no se conoixe garra tratamién eficaz y son pocas as posiblidaz que sobrebibir malas que comenzipia a infeuzión.

miércoles, 17 de octubre de 2007

A foca monche


O Menisterio de Meyo Ambién siñará o prosimo chuebes en Adeje (Tenerife) un alcuerdo con os Menisterios de Meyo ambién de Portugal, Marruecos y Mauritania, y o secretaire cheneral d’o combenio d’Espezies Migradoras Menazadas t’a conserbazión d’as poblazións de focas monche.
Seguntes ha informau güe o Menisterio de Meyo Ambién, l’alcuerdo ye o resultau de bellas añadas de treballo por parti d’o Menisterio de Meyo Ambién español, que endreza o plan d’aizión t’a remontadura d’a foca monche en l’Atlantico oriental, an l’estatus d’a espezie ye “mui cretico”
“L’ochetibo ye de contrebuyir a la conserbazión d’as poblazións d’a foca monche, uno d’os mamifers más menazaus d’o mundo, clasificau como “creticamén menazada” per a Chunión Mundial t’a Conserbazión d’a Natura (UICN)” siñala a nota.
A foca monche fegura en o Combenio d’Espezies Migradoras Menazadas o Combenio de Bonn, o que embreca establir alcuerdos de coperazión internacional, en os que España ha preniu una “posizión de liderazgo”.
Ista espezie d’extinguió en España a metat d’o sieglo pasau y se calcula que en quedan menos de 500 exemplars distribuyius entre o Mar Mediterranio (Grezie, Turquía, Marruecos y Archelia) y l’Atlantico oriental (Portugal, Marruecos y Mauritania)
Achenzia EFE

Tot muito poliu pero encara cal saber cuals son ixas midas que se ban a prener, con tot y con ixo negro esdebenidero le barrunto si se contina aplicando as mesmas leis de proteuzión que dica agora. Pero bueno, siempre quedarán notizias tan asperanzadoras y polidas como ista.

sábado, 13 de octubre de 2007

A brúa


A brúa (Grus grus) tamién conoxida como gruga, gruda u brulla entre atros nombres con os que ista abe ye clamada, puestar que siga un d’os animals migradors más conoxius en as nuestras tierras
Ista escardalenca y garrilarga abe tien autualmén en Gallocanta a suya prenzipal estazión de paso y ibiernada.
A dentrada, con a cayida d’o sol, d’os embols de mils de brúas con ixe estrapaluzio que tanto les carauteriza, ent’os suyos leitos d’a lacuna ye, sin garra dandalo, uno d’os más percutidors espeutaculos que a fauna salbachina puede encara ufrir-nos en a industrializada Europa.
De tarabidau intresbatible, caminar pausau y elegán, iste animalet ha estau dende cutio almirado y as suyas migrazións obcheto d’estudeo relazionadas con situazións diversas en os países que trabiesa.

BIOLOCHÍA Y ETOLOCHÍA
O plumache d’una brúa crexida ye griso pizarroso eszeuto as plumas primarias y secundarias d’as alas que son negras u de color negra azulada. Parti d’istas secundarias y as cobertoras son muito largas cayindo por denzima d’a suya curta coda, zaboyando-la y fendo que ista pareixca que ye muito más gran que no o qu’en ye.
En beyer-la amán se beye un troz de pelello espullau de color roya biba en o pileo ( capeza ) O cuello ye negro en a suya parti superior, como a garganta, fren y foyeta, pero dend’os güellos bi ha unas amplas bandas blancas que se chunen en a parti zaguera d’o cuello.
O suyo pipón ye griso verdoso, royo en o cobaxo. As suyas garras son negras y l’iris d’os suyos güellos puede cambear d’o royo a l’amariello.
As brúas crexidas pueden plegar a os 115 zm de altaria y a suya embergadura ye de 200 zm. As chobens son de menor grandaria y tien a capeza de color castaña emplumada de raso, ye decir, sin ixa parti de pelello espullau royo en o pileo, con garganta grisa coda menos turionada y de garras marronas. En suzesibas mudas alquieren o plumache d’os crexius, en menos d’una añada.
No existe un dimorfismo sexual acusau, encara que podemos beyer una grandaria lixeramén menor en as fembras. Pero ye o suyo comportamiento o que más esferenzia a os dos sexos ya que as fembras cheneralmén permanixen más amán d’as crietas mientres que o masclo permaneix bichilán.
As brúas son sexualmén maduras a las 4 añadas alto u baxo.
A mesa d’os güegos acayece en mayo y estando istos cubaus por os dos proxenitors, naixen 1 u 2 criyetas a os 30 diyas. Istas chiquetas brúas son animalez asabelo estutos ya que en estando nidifugos a las 24 horas d’a suya naxenzia ya pueden correr ascape, a os 3 diyas ya piponian y beben augua y a las 10 semanas ya buelan.
Ye un animalet tutón que fuye en que siente bel periglo, corriendo bels metros per o solero con as alas ubiertas antis de comenzipiar o belo y ye también una d’as abes más ruidosas que existen.
Anda con o cuerpo orizontal y levando o cuello curbau. O suyo belo ye pando y as formazións en V d’os embols puestar que siga una d’as trazas más faziles de esferenziar a istas abes, chunto con o estrapaluzio que fan. A suya alimentación cambea seguntes sigan en o puesto de cría, an michan bulbos, trunfas, imbertebraus, anfibios, reptiles, u en o puesto de ibernazión, an michan billotas, zerials en cheneral como o panizo, roz, inbertebraus, etc.





HABITAT Y MIGRAZIÓNS
O habitat cambea seguntes as diferéns etapas d’a vida d’as brúas.
En a epoca d’a cría, as brúas eslixen puestos humidos como pozins con siscas u tamién claros entre o bosque. Cualsiquier puesto de difízil dentrada. En ista época as brúas que gosamos beyer en España se troban en países escandinavos.
En a epoca de discanso eslixen arias afogadas, tascals chanfuricosos
En a epoca de ibiernada (dende noviembre dica marzo) as brúas migran ent’a peninsula iberica dend’o Baltico a traviés de un estreito corredor de bels 250km de amplaria que traviesa Alemania, Olanda, Belchica, Franzia dica plegar en a peninsula iberica. En iste camino bi ha puestos an que as brúas aturan ta discansar como Camp de Captieux u l’ibon de Der-Chantecoq en Franzia ( ye refitolera a relazión entre iste nombre “Chantecoq” que significa “Cantagallo” con a versión aragonesa de Gallocanta, pero sabiendo que biene d’o zeltibero “allucant” nombre que tien relazión con a parola “cantal” y se suposa alabez que no tien garra relazión con os animals que bi’n ha)
Aquí as brúas eslixen puestos ubiertos como umedals, ye o exemplo de Gallocanta y también acampos como as de Extremadura.





PROTEUZIÓN
Ta la proteuzión d’ista abe se creyón bels proyeutos como o “Proyeuto Grus” promovido por a SEO y a Cordinadora ta l’esfensa d’as abes (CODA) con l’ochetibo de fer una prospeuzión d’os alazetals puestos d’ibiernada y o estudeo d’a migración d’a brúa común en a peninsula Iberica. Iste estudeo contrimostra que a Laguna de Gallocanta ye a prenzipal area en a migrazión postnupzial y prenupcial.
Tamién existe o proyeuto “Grulla” promobida por a ADENEX (Asoziazión ta l’esfensa d’a natura y os recursos en Extremadura) que preba de protexer l’habitat d’a brúa en istas tierras, os acampos y as carrascas.