martes, 13 de abril de 2010

A Centaurea pinnata


A Centaurea pinnata ye una planta d’a familia d’as Compuestas y d’o chenero Centaureaceae, un chenero de plantas que pareixen cardos (o cardo en ye d’a mesma familia) pero mas chicot y a mayoría no tiene punchas. Yo de nino las conoixeva como “pinyas”, isto ye por o suyo pareixiu a ista fruta, que oye, a yo me parixeva ixo, l’imachinación d’un zagalet ye inmensa, pero bueno, puet-estar que bella vegada haigatz pillau d’o solero una bolica peludeta de color blanca, que de nino yo clamaba “ángel” (isto ya yera común en totz os zagals no pas solo yo) y lo bufavas mientras le pedivas un deseyo (pareixiu a como se fa con os pixaleitos, pero os anchels van rodando por o solero). Pues iste ángel no ye que uno d’os sistemas que fan servir bellas especies d’iste chenero ta espardir a suya simient.

En iste caso, tos charro sobre a Centaurea pinnata, que ye una especie endemica d’o Sistema ibérico, exactament nomás se ha trovada en bellas sierras d’a redolada de Calatayub, como a Sierra de Vicor, Sierra de Pardos, Algairén, etc. Ye una planteta que a penas tien un palmo d’altaria, de flors compuestas blancas (pareix nomás que ye una sola flor, manimenos bi’n ha muitas más, se claman inflorescencias) Ye de carácter bianual, ye decir, a simient chermina en dos primaveras y creixe en roquedos, grietas d’a roca y ye feita a climas secos, allora, no ye una planta que pareixca sufrir guaire o impacto humano. Con tot y con ixo ye una especie catalogada como en periglo d’extinción, sobre tot por a suya chicota distribución y población.