viernes, 14 de diciembre de 2012

Fa muitos muitos anyos en Teruel...


Fa  bells 500.000 anyos, mientres una epoca clamada Pleistocén meyo, vivió en o que hue ye Obón una colla d’hienas (sí, ixos animalotz fierizos que hue viven en a sabana africana y que riyen d’una traza muit caracteristica).  Vivivan en una cueva no guaire funda, pero con una amplaria prou gran ta que podesen cubillar-se-ie tot o clan. As hienas, como gosan fer hue en Africa, minchan a carronya que se trovan dinfuera d’o suyo cado, la replegaban y la alzavan en o fundo  d’a cueva ta que garra animal no les molestase y poder minchar tranquilas. Pareix que antismas tamién lo feban asinas, pues en a cueva encara se puede trovar-ne os repuis.
Si tos ha trucau o ficacio ixo de trovar hienas en o meyo de Teruel, más tos trucará en que sepatz o que i se trova tamién.   Pareix que a las hienas les feba goyo de minchar más que más rinoceronts y caballos. Encara que también se trovan uesos de lobo, craba, ciervo u mesmo hamsters y tafugos (taixudos).
En o Pleistocen meyo a fauna que ny’heva en a Peninsula Iberica yera prou diferent a como en ye agora. Leons y panteras cazavan rinoceronts, ciervos de cuernas chigants como o Megaloceros gigantus u bueis también chigants como o Bos primigenius. Atros animals como os mamutz  Mammuthus primigenius minchavan tranquilament en as planas de sabana que cubrivan meya Peninsula. Mientras, os humans Homo heidelbergernsis se cazegavan entre as matas aguardando que as hienas dixasen una mica de carronya ta poder levar-se ta suya cueva.
O tiempo pasó, as hienas disparixioron como lo facioron también os rinoceronts, cuasi totz os mamutz, os leons, as panteras y guepardos. A cueva comencipió a esbodregarse,  a plenar-se de sediment  y a trancar a suya dentrada natural.  De cabo tan quand bell animal cayería dentro d’a cueva como muestran os arañazos dixaus por un onso d’as cavernas, que puet-estar que cayese dentro d’a cueva y ya no podió salir-ne.
O tiempo continó pasando. Hue d’a cueva d’as hienas no’n queda que una mica. O sediment que cubriva a cueva s’en fue por l’acción de l’augua, también lo facioron gran parti d’os uesos (encara que bi ha bellas capas aon ny’hai prou), a dentrada orichinal disparixió y t adentrar-ie hue cal pasar como una sirpient, arrastrándose por o suelo por un forau dixau por l’augua dica a cambra principal aon yeran as hienas.
Agora quand  a chent d’o mío lugar diz que “as cabricas (asinas claman a os cuerzos) antimas no ny’heva garra, que son os ecolochistas y os forestals qui las chitan per o mont” m’en riyo. Si sabesen que ny’heva muitismo antismás…

domingo, 23 de septiembre de 2012

Trobada d'as Alfamas.

Entre todas as fiestas ganyanes que tien iste país, ayere se cilebró a más alfamenya de todas, a trobada d'as Alfamas d'Espanya (y estoy que de tot o mundo), Alfama d'Aragón, Alhama de Murcia, Alhama de Granada y Alhama de Almería. Dend'a zaguer anyada, os habitants d'os lugars clamaus Alhama se chuntan en uno d'els ta cilebrar iste chirmanamiento.
Ista anyada pertocaba en l'aragonesa Alfama d'Aragón. Bi habió pasavillas y concierto d'as bandas de mosica d'os quatro lugars. Tamién bi habió jotas con rondalla, paella ta totz, un concierto d'o rock más agro y chabalesco y disco móvil.
Tot muy ganyanesco, endulzau con diferents variants d'acentos, mosicas y regalos.


Con ista iniciativa se quiere manifestar a necesidat d'os lugars chicotz d'amostrarse y ubrirse a la resta d'a sociedat. A manca de diners afecta más ao meyo rural que no pas a las ciudatz. Fa vergüenya de viyer como os lugars se son esbodregando mientres que en as grandes ciudatz se contina devantando ceras ta reasfaltarlas nomás.

Encara que haiga estau bella cosa chicota, deseyo que istas iniciativas, que de veras fan vida a un chicot lugar y les fan honra, continen y que cada anyada sigan más as que se faigan.

sábado, 14 de julio de 2012

Tornando a fer huellos


¡Hola a totz!  Dimpués de tantos meses sin dar sinyals de vida, creigo que amenistatz una explicación.
Dende o zaguer setiembre marché a vivir ta Belchica per bells meses, nueu exactament, en un lugar clamau Gante, polida ciudat de chent freda, pero plena de lugars increyibles y con tot y con ixo con muita chent de tot o mundo dispuesta a estar conoixida . Una oportunidat ta conoixer nuevos puestos, diferents chents de totz u cuasi totz os puestos d'o mundo. Una oportunidat ta aprender de tot, dende conoixer-se más a uno mesmo dica catar as más que buenizas bieras que mai no'n heva prevadas. Y tot isto con l'excusa d'estudear cheolochía ( feva tiempo que no escribiva ista parola y qué fiera que ye con CH, ¿ta quand podré escribir-la "geología" asinas con G, como cal?) Cheolochía en un país incrediblement plan como ye o norte de Belchica.... Un puesto aón una loma de 5 metros d'altaria ye una montanya, asinas que prexinatz os uellos de caparra que fan istos belgas en viyer Os Perineus.

En istos meses he aprendíu muitas cosas, entre atras que as chents somos en orichen o mesmo, charraremos atras lenguas, tendremos atras culturas, manimenos totz tenemos os mesmos alazetz , totz prebamos de fer parti d'a sociedat, totz queremos estar bien con os nuestros vecins. O feito de no entender-se no quier decir que sigamos diferents y que no podamos prebar de comunicar-nos.

A vegadas as mugas no son que una traza d'esfender-se d'o miedo d'o esconoixiu, d'as chents que son de l'atro costau, si se conoixe a ixa atra chent te das cuenta que as mugas no calen, por ixo creigo que ta ixos que esfienden fronteras u quieres creyar-las les recomendaría viachar una mica y que salgan d'a suya cueva.

Con tot y con ixo, a cosa que más clara tiengo dimpués d'istos meses ye que quiero vivir en a mía tierra, rai o paro, os cazurros de boina enrosacada y os politicos cacicones, como diría la cerda ista d'a Fabra, "¡Que se jodan!", yo aquí me quiero quedar, que tot puede cambeyar y totz hemos de fer-lo chuntos.

Con istas parolas tos quereva animar a que si podetz, viachetz u vivatz dinfuera por bell tiempo. No se sabe lo que se tien dica que se'n ye luen. Dica que no conoixes a chent d'atros puestos no se sabe qui yes y dica que no conoixes atras tierras no sabes como en ye a tuya.

¡Torno a fer huellos dende tierras ibericas! Aspero que tendré suficient inspiración ta escribir y ta que tos faiga goyo.

viernes, 24 de febrero de 2012

¡Salut!

Encara soi vivo, no creigatz que he ixublidau ista fenestreta que ubrié fa bellas anyadas en o ret.
Puet-estar que me cansé d'escribir, que no sabeva que decir, que no teneva prou de tiempo.
Fa meses marché a atro lugar, a vivir una mica luen por bells meses. Ye bella cosa temporal, no tos ne faigatz. Tendretz noticias de yo, ¡que sí, que encara bi soi!
Aqui tos dixo bellas foticos d'istas tierras en as que agora soi.
Salut ta totz.